در حومه آنکارا، پایتخت ترکیه، در جست‌وجوی خانه‌ای‌ام که یکی از فرماندهان نامدار شمال افغانستان که سال‌ها در خط مقدم نبرد با طالبان حضور داشت، آنجا زندگی می‌کند. فرمانده بیمار است و ساعتی قبل از بیمارستان به خانه بازگشته است. او محمد نبی گویچلی است؛ تنها فرمانده ترکمن‌تبار افغان که در سال‌های اخیر سرسختانه علیه طالبان جنگیده و در سرکوب طالبان در استان‌های قندوز و بلخ نقش مهمی داشته است.
محمد نبی گویچلی ۵۹ سال دارد و در شهرستان قلعه‌زال استان قندوز متولد شده است. او از سال ۲۰۰۹ که جنگ در شمال افغانستان بالا گرفت، کاروبار خود در شهرک بندری حیرتان را رها کرد و برای حفاظت از زادگاهش، قلعه زال، در برابر طالبان، اسلحه برداشت. در سال‌های بعد، او از فرماندهان نامدار شمال افغانستان شد که حضورش در خطوط نبرد هرازگاه سر خط اخبار رسانه‌های افغانستان می‌شد.
در سال ۲۰۱۵، زمانی که طالبان برای تصرف شهرستان قلعه زال، از سایر شهرها نیروی کمکی خواست و تروریست‌های خارجی را فراخواند، محمد نبی برای آوردن هر طالب زنده یا مرده جایزه تعیین کرد. این اقدام او باعث شد تا روحیه مبارزان ضد طالبان تقویت شود و در نتیجه، نیروهای طالبان در تهاجم بزرگ خود، با دادن تلفات سنگین شکست خوردند. در پایان آن نبرد، او به مبارزان تحت امرش صدها هزار افغانی پاداش داد.
محمد نبی گویچلی از قوم ترکمن است و ترکمن‌ها از ساکنان بومی استان‌های قندوز و بلخ‌اند؛ اما با وجود جمعیت بالای ترکمن‌ها در استان‌های شمالی افغانستان به‌ویژه بلخ، قندوز، تخار، جوزجان و فاریاب و پیشتازی آن‌ها در تجارت و زمین‌داری، اهالی این قوم در حکومت‌داری محلی و ساختارهای دولتی حضوری اندک دارند. مسئولان دولت پیشین در قندوز و بلخ هم محمد نبی را به دلیل ترکمن بودن همواره سرکوب می‌کردند اما او با سرسختی مقابل تبعیض مقام‌های دولتی و حملات طالبان می‌ایستاد؛ چون ساکنان شهرستان‌های قلعه‌زال در قندوز، کلدار و شورتپه در بلخ و شهرک حیرتان که بیشترشان ترکمناند، از او حمایت می‌کردند.
محمد نبی گویچلی از سال ۲۰۰۹ تا اوت ۲۰۲۱ که دولت پیشین افغانستان فروپاشید، در جریان نبردهایش با طالبان، ۱۳ بار مجروح شد و آثار زخم‌هایی که برداشته است، هنوز بر سروصورت و بدنش دیده می‌شوند.
در شامگاه سیزدهم اوت، در حالی که نیروهای ارتش، پلیس، امنیت ملی و نیروهای مردمی تحت امر مارشال عبدالرشید دوستم و عطا محمد نور، پس از چند درگیری مختصر، مزارشریف را به طالبان واگذار کردند، محمد نبی گویچلی در شهرستان کلدار با طالبان می‌جنگید و به‌تازگی مناطق وسیعی را از وجود آن‌ها پاکسازی کرده بود. هنگامی که همه شهرهای شمال به دست طالبان افتاد و آخرین خط نبرد در مزارشریف نیز سقوط کرد، محمد نبی گویچلی و افرادش در حال تجهیز پاسگاه‌های جدید و برنامه‌ریزی برای تعقیب طالبان در روستاهای کلدار بودند. مزارشریف حوالی ساعت ۱۸ عصر سیزدهم اوت ۲۰۲۱ سقوط کرد اما نبی گویچلی تازه ساعت ۲۳ شب خبردار شد که همه‌جا سقوط کرده است و او و نیروهایش تنها مانده‌اند.
گویچلی تا پایان آن شب، در حالی که همه شهرهای شمال افغانستان سقوط کرده بودند، به امید انسجام دوباره نیروهای ضد طالبان، همچنان به رزم ادامه داد اما هیچ‌کس به اصرار او برای متحد شدن و ادامه نبرد با طالبان پاسخ مثبت نداد.
محمد نبی گویچلی که اکنون در آنکارا به سر می‌برد و در جست‌وجوی فرصتی برای بازگشت به افغانستان است، به ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «ما را در کابل فروختند. برای نبرد با طالبان نیرو و اراده کافی داشتیم اما خیانت در کابل ما را زمینگیر کرد.»
این فرمانده ضد طالبان می‌افزاید: «در مزارشریف، نیرو و تجهیزات نظامی به‌اندازه کافی وجود داشت و رهبران سیاسی مانند مارشال دوستم و ژنرال عطا محمد نور هم آنجا بودند، اما خیانت در رهبری دولت همه را ناامید کرد و به همین دلیل، صفوف ما بدون یک جنگ شدید از هم پاشید.»
محمد نبی از آنچه در افغانستان رخ داده، آشفته و عصبانی است. به گفته او، از سال ۲۰۰۹ تا اوت ۲۰۲۱ که با طالبان جنگیده است، ۲۸۲ تن از نیروهای تحت امرش کشته و بیشتر از ۲۰۰ تن دیگر زخمی شده‌اند: «حاصل این همه قربانی و فداکاری در نتیجه خیانت رهبر دولت پیشین افغانستان به باد رفت. ما سینه‌های خود را سپر کردیم تا آینده‌ای صلح‌آمیز و باثبات داشته باشیم؛ اما خیانت رهبر دولت همه زحمات ما را در صفر ضرب کرد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این فرمانده ضد طالبان که یک روز پس از سقوط مزارشریف، برای فرار از چنگ طالبان، در جنگلی در حومه شهرک بندری حیرتان پنهان شده بود، در شرایطی که مرزهای شمالی افغانستان با کشورهای آسیای میانه مسدود شده بود، به طرزی حیرت‌آور خود را به ازبکستان رسانده است. محمد نبی از ذکر جزئیات رسیدنش به ازبکستان، در حالی که طالبان همه‌جا در جست‌وجوی او بودند، خودداری می‌کند، اما یک مقام محلی پیشین در بلخ که پس از سقوط مزارشریف به دست طالبان در تلاش بوده به ازبکستان فرار کند و محمد نبی را در شهرک حیرتان دیده است، به ایندیپندنت فارسی گفت: «محمد نبی را دیدم که پس از درگیری با جنگجویان طالبان در شهرک حیرتان، خود را به رود آمودریا انداخت و شناکنان به خاک ازبکستان رسید.»
نبی گویچلی بر این باور است که ظلم و ستم طالبان به مردم افغانستان افزایش نفرت عمومی از آنان را سبب شده است: «من با مردم در تماسم. افراد طالبان هر روز افرادی را به بهانه کار در دولت پیشین بازداشت و اعدام می‌کنند. از مردم به هر بهانه پول می‌گیرند. این ظلم و ستم دوام نمی‌آورد. ما یک روز بازمی‌گردیم. تا بهار صبر می‌کنیم. تعهد ما بر مبارزه با طالبان همچنان پابرجا است.»
در حالی که طالبان بر سراسر افغانستان مسلط شده‌اند و اسلحه و تجهیزات نظامی دست‌کم به ارزش ۸۵ میلیارد دلار در اختیار دارند، روزنه امید به شکل‌گیری مقاومت عمومی در برابر این گروه همچنان باز است؛ همین حالا هم نیروهای جبهه مقاومت ملی در استان‌های پنجشیر، بغلان، سمنگان و کاپیسا، هرازگاه حملاتی را علیه طالبان به راه می‌اندازند.
زمستان‌ها که اوضاع جوی افغانستان برای نبردهای چریکی مساعد نیست، همواره در آرامش سپری می‌شود اما به نظر می‌رسد با ادامه انحصارگرایی امارت طالبان و افزایش سطح انزوای این گروه در سطح منطقه و جهان، در بهار آینده، فصل جدیدی از نبردها در افغانستان آغاز شود.
